خبرگزاری فارس کردستان/ سمیه صمدنیا؛ در ماه مبارک رمضان بار دیگر کردستان با نواختن آواهای عارفانه و خانقاهی و نوای ساز دف، یادآور عنوان ( سنندج، شهر خلاق موسیقی ) شد، بی‌شک ثبت هنر فاخر موسیقی این شهر در یونسکو در سال ۲۰۱۸ یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی تاریخ کردستان است.
موسیقی بخشی از فرهنگ مردم کرد است با محتوایی قوی که ریشه در تاریخ مردمان کرد دارد، لالایی‌های عارفانه، سیاچمانه منطقه اورامان تا موسیقی لیلاخ و نواهای عارفانه خانقاهی بیانگر جایگاه والا و ارزشمند هنر و هنرمند نزد مردمان این دیار است.
کردستان مهد تمدن، آواها و نواها است، چه بسا هرساله برگزاری باشکوه آیین‌های نوروزی حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای کردستان گواه بر این ادعاست.
کردستان قطب موسیقی عرفانی نیز بوده است و دف‌نوازی در میان مردم این استان از جایگاه والایی برخوردار است و این ساز عرفانی روح عارفانه و عاشقانه مردمان این دیار را با نام حق آشنا می‌کند.
سید بهاءالدین حسینی از پیشکسوتان و پژوهشگر موسیقی آئینی کردی و از پژوهشگران حوزه قرآن، عرفان اسلامی و ادبیات کردی و فارسی در ارتباط با عرفان و موسیقی عرفانی کرد اذعان داشت: دینداری کردها چه در دورانی که بر آئین زرتشت زیسته‌اند و چه در دوران اسلام، همواره با عشق و عرفان ممزوج و مانوس بوده است، در واقع کوردها در طول تاریخ همواره دینداری عاشقانه را بر دینداری زاهدانه ترجیح داده‌اند. به همین دلیل می‌توان گفت که کردستان یک سرزمین عارفانه خیز است.
وی از شفیعی کدکنی قل کرد که عنوان کرده، عرفان برداشت هنرمندانه از دین است و گفت: به همین جهت کردستان برای ابراز عشق عرفانی و حقیقی خود از خزانه غنی هنرهای خود به خلق سبک خاصی از موسیقی آیینی و عرفانی پرداخت. این سبک دارای ویژگی‌های ارزشمند و منحصر به فردی است که فخامت و آراستگی شئون مختلف آن شهره آفاق و جاذبه‌های شگرف آن دلنواز مردم جهان است.
وی بیان کرد: کردها برای خلق آثار موسیقی آئینی از آلات موسیقی مختلفی از قبیل دف، تاس، دو طبله، تنبور، شمشال و ... بهره گرفته‌اند در میان این آلات، دف نقش تاریخی، اصلی و محوری دارد. این ساز یکی از سازهای بسیار کهن جهان است که تاریخچه آن به هزاره‌های قبل از میلاد مسیح و به سرزمین مزوپتامیا، زیست‌بوم اصلی مادها که اجداد کردها هستند، برمی‌گردد.
وی با اشاره به امتزاج دف و عرفان در کردستان اظهار داشت: موسیقی عرفانی کردی دارای ویژگی‌هایی خاصی است که آن را از سایر ژانرهای موسیقی کوردی و به تبع آن از سایر موسیقی‌های ملیت‌های دیگر متمایز می‌کند. به زبان ساده‌تر، اگر ریتم، ملودی و یا اشعار موسیقی آئینی کردی اگر در قالب و اشل خود قرار نگیرد، نمی‌توان آن را موسیقی آئینی خواند.
وی افزود: متاسفانه اخیرا نوعی تجدد غیرعلمی در برخی از آهنگ‌ها و ملودی‌های اجرا شده را شاهدیم که با هیچ یک از معیارها و خصوصیات خاصه‌ی این هنر اصیل مطابقت ندارد.
وی اذعان داشت: اگر چه عصر ارتباطات و همسایگی و قرابت سبک‌ها و فرهنگ‌ها دلایلی هستند که دو سبک را از تداخل و تاثیر تاثر ناگزیر می‌کند. اما این تداخل و تبادل نباید تا حدی باشد که باعث زایل شدن هویت‌های اصلی سبک‌ها شود. سخن راست این است، که زیبایی و لذتمندی موسیقی آئینی کوردی به تنوع حیرت انگیز، گونه‌گونگی و اختلافات شاخص آن با سایر ژانرها موسیقی است و اگر تداخل ریتم و ملودی به این شیوه‌ی نابهنجار و افسارگسیخته ادامه یابد ممکن است در آینده شاهد استحاله و امحای آرایه‌ها و خصوصیات هویتی و خاص این هنر کهن و اصیل کوردی باشیم.
سید بهاءالدین حسینی با اشاره به برخی از موانع و مشکلات راه موسیقی آیینی بیان کرد: ضروری است متولیان دولتی حوزه‌ی فرهنگ و هنر در تدوین دستورالعمل جشنواره‌ها با مشورت با صاحب نظران و هنرمندان موسیقی آئینی به جای کانالیزه کردن هنرمندان به سوی اهداف متعین و بالادستی به اعتلای هویت‌های اصلی این هنر بزرگ توجه کنند. و از انحراف و ابتذال این ثروت گرانسنگ فرهنگی جلوگیری کنند؛ چرا که عدم ورود ادارات دولت به حوزه هنرهای مردمی به مراتب بسیار بهتر است از ورود غیرکارشناسانه و غیرعلمی که باعث انقطاع این هنر از ریشه‌ها و اصالت‌های مردمی خواهد شد.
آوازهای مقامی و کلاسیک در کردستان
سعدالله نصیری صاحب سبک در موسیقی آوازی کردی و دارای سابقه تدریس و آموزش موسیقی و اجرای کنسرت‌های مختلف از جمله کنسرت وورکشاب در کشورهای آلمان، فرانسه، مجارستان و کشورهای اسکاندیناوی و ... خدمات شایانی به شناساندن موسیقی و آواز کردی در سراسر جهان ارائه داده است.
وی راجع به بخش‌های مختلف موسیقی می‌گوید؛ در کل می‌توان آواز را به سه بخش تقسیم کرد که بخش اول شامل آواز مقامی( یعنی افراد بر اساس مکان جغرافیایی، سبک مخصوص آواز دارند) و این نوع آوازها در مناطق کردنشین بسیار شنیده می‌شود.
وی افزود: بخش دوم از آواز را می‌توان به آواز کلاسیک شهری اشاره کرد که این نوع آواها جهت یافته هستند و بخش سوم از آواز را می‌توان ترکیبی از آواز مقامی و کلاسیک دانست.
وی یکی از مهم‌ترین چالش‌های موسیقی و آواز را، نیاز به آموزشی صحیح دانست که نیازمند حمایت اقتصادی از هنرمندان است. به طور مثال بسیاری از هنرمندان نیاز به استودیوهای صدا و همچنین نیازمند حمایت گروه‌های موسیقی هستند که متاسفانه به دلیل مشکلات اقتصادی قادر به انجام فعالیت‌های هنری نیستند.
این کارشناس موسیقی و آواز با توجه به موانع و مشکلات هنر به حمایت بخش دولتی و خصوصی اشاره داشت: هنرمندان نیازمند حمایت ارگان‌های دولتی از جمله وزارت آموزش و پرورش که می‌تواند با برپایی کلاس‌های آموزشی، استودیوهای رایگان و ... به هنرمندان خدمات شایانی ارائه دهند. و همچنین بخش خصوصی نیز می‌توانند از لحاظ تبلیغاتی و اقتصادی همانند سایر شرکت‌های بزرگ سراسر جهان به هنرمندان خدمات ارائه دهند.
سعدالله نصیری راجع به تجارب شخصی خود در ارتباط با فستیوال‌های جهانی می‌گوید؛ برگزاری این نوع فستیوال‌ها موجب تقارب و ارتباط ملیت‌ها و کاهش خشونت و صلح جهانی می‌شود، که امید است با ملحق شدن شهر سنندج به سازمان یونسکو، هنرمندان کرد بتوانند در سطح بین‌الملل پیشرفت چشم‌گیری داشته باشند.
جایگاه موسیقی در کردستان
پیمان سلیم‌فرد مدیر آموزشگاه موسیقی خوش‌نوایان، عضو کمیته اجرایی شهر خلاق و عضو هیات مدیره انجمن موسیقی کردستان هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: موسیقی کردی با پیشینه چند هزار ساله و با توجه به گستره جغرافیایی کرد زبانان، یکی از گنجینه‌های کردها و میراث فرهنگی ایران است و ریشه در فرهنگ و آئین و تمدن چند هزار ساله ایران زمین دارد و با توجه به اینکه زبان کردی دارای لهجه‌های متعددی است، این تعدد لهجه‌ها چه در بافت آوازها و مقام‌ها و چه در موسیقی‌سازی، تاثیر زیبایی در ملودی و ریتم موسیقی کردی ایجاد کرده است و این زیبایی فرهنگی از لحاظ موسیقی با زندگی روزمره کردها همراه عجین است و در مراسم شادی و عزا، رزم و کار و نواهای عاشقانه، روایت‌ها و داستان‌ها تا مراسم عرفانی و آئینی ومذهبی شاهد آن هستیم.
وی افزود: سنندج یکی از شهرهای کردنشین سرآمد این زیبایی فرهنگی است که توانسته عنوان شهر خلاق موسیقی را از یونسکو دریافت کند و کسب این افتخار حاصل تلاش و تفکر و منش پیشینیان تاکنون است.
این کارشناس موسیقی اذعان داشت: در همه دنیا شهرداری به عنوان متولی شهر و متولی اصلی کارهای هنری شناخته می‌شود اما یکی از معضلات سیستم اداری مربوط به فرهنگ و هنر در ایران، وجود متولیان متعدد در این زمینه است که هرکدام مستقل و بدون توجه به شاکله و بدنه هنر که همان هنرمندان است، برای هنر و ارائه آن تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری می‌کنند. به عنوان مثال مطابق قانون، صدور مجوزهای صحنه‌ای و مجوز آموزشگاهای هنری بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، این در حالیست که در حیطه عمل، شهرداری، شورای شهر، بهزیستی، کانون پرورش فکری، صداوسیما و ... هر کدام به صورت مستقل و بدون انطباق با سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد به صدور مجوز می‌پردازند، و این مسئله منجر به قربانی‌شدن و بی‌حرمتی به هنرمندان در تولید محتوا و نحوه آموزش و ترویج هنر می‌شود.
سلیمی‌فرد به سایر مشکلات هنرمندان از جمله حقوق‌های معوقه دستمزد ناچیز آنان اشاره‌ای داشت و اذعان کرد: خلق آثار و آفرینش هنری بسیار ارزشمند و زمان‌بر است که متاسفانه هنرمندان به دلیل حقوق‌های معوقه و دستمزدهای ناچیز نمی‌توانند آنچنان که شایسته است به این هنر گرانقدر خدمت کنند و از بازده هنری آنان کاسته می‌شود.
وی ابراز امیدواری کرد؛ سیاستگذاران فرهنگی کشور در راستای ترویج فرهنگ و هنر اصیل که بخشی مهمی از زیر بنا و فونداسیون هر مملکتی است و همچنین در ارج نهادن و حرمت به هنرمندان در تولید محتوا و بستر مناسب از لحاظ مادی و معنوی به یک سیاست واحد دست یابند.
سرکوت نجفی معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری سنندج نیز در گفت‌وگو با ما می‌گوید؛ تئوری شهر خلاق برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ توسط ریچارد فلوریدا معرفی شد، که بر اساس این تئوری افراد خلاق می‌توانند در سکونتگاه زیستی خود نیز خلاقیتی ایجاد کنند.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۰۴ سازمان جهانی یونسکو به این تئوری جامه عمل پوشاند و در سال ۲۰۱۵ دو شهر اصفهان و رشت در ایران به این اعضا ملحق شدند.
وی افزود: در سال ۲۰۱۸ توسط اساتید، موسیقی‌دانان، برنامه‌ریزان و اقتصاددانان سنندجی با توجه به ظرفیت شهر سنندج در حوزه موسیقی درخواست مکتوبی به سازمان یونسکو ارائه شد که نتیجه آن ملحق شدن شهر سنندج به شبکه شهرهای خلاق سراسر جهان شد.
نجفی اذعان داشت: ملحق شدن به این شبکه شهرهای خلاق کار آسانی نبود، چه بسا بسیاری از مابقی شهرهای ایران از جمله شیراز با وجود داشتن فرهنگی غنی در حوزه ادبیات نتوانست به این شبکه شهری ملحق شود.
نجفی اظهار داشت: موسیقی از میان مابقی حوزه‌های هنری به عنوان یک تجربه زیستی، مانوس و با فرهنگ کردها گره خورده است، چه بسا کردها به موسیقی ایرانی نیز خدمات شایانی ارائه داشته‌اند که اساتیدی همچون خانواده کامکارها، عندلیبی، یوسف‌زمانی و ..... گویای این مطالب است.
معاون فرهنگی شهرداری سنندج اذعان کرد: بخشی از اقدامات در حوزه شهر خلاق مربوط به برگزاری جشنواره، فستیوال و مطالب و .... است و سایر اقدامات مربوط به حوزه زیرساخت‌ها و توسعه پایدار شهری است، از جمله پیاده‌راه فردوسی، ساختمان فرهنگی، هنری شهدا، که البته ساخت تم «پارک کوچک ره‌ش» یکی از اتفاقات مهمی بود که در حوزه پروژه‌های عمرانی صورت گرفته است، که اینبار برخلاف گذشته طراحی این پارک بر اساس الگوی توسعه ذهنی انجام شده است، چه بسا المان، محوطه حرکتی و .... است، که علاوه بر توسعه فضای سبز بیانگر موضوعات مختلف فرهنگی، اجتماعی است.
هنرمندان گله‌مند هستند
نجفی خاطر نشان کرد: گلایه هنرمندان از اوضاع هنر را نمی‌توان نادیده گرفت، اما عنوان شهر خلاق سنندج، موضوعی نو پا و جدید است و برنامه‌ریزی‌ها و استراتژی‌ها برای پیشرفت این موضوع نیاز به برنامه‌های بلندمدت دارد و نباید انتظارات زودبازده از این موضوع داشت.
وی ادامه داد: متاسفانه به محض ملحق‌شدن سنندج به شبکه شهرهای خلاق با شیوع کرونا ویروس بسیاری از برنامه‌ها و اهدافکنسل و با مشکل روبه‌رو شد، به طور مثال به دلیل موفقیت در برگزاری باشکوه مراسمات نوروز در سال‌های قبل، مقرر شده بود که در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ شهر سنندج میزبان برگزاری جشن نوروز با حضور سفرای خارجی ۱۴ کشور دنیا باشد - کشورهای دارای مراسمات نوروزی - که متاسفانه شیوع کرونا ویروس منجر به منحل شدن این مراسمات شد.
معاون فرهنگی و هنری شهرداری سنندج افزود: برای پیشرفت و پیشبرد اهداف در شبکه شهرهای خلاق، شهرداری نیازمند همکاری تمامی نهادها و سازمان‌های زیربط است.
وی همچنین گفت: در سفر اخیر نوبخت به کردستان، موافقت کمک بودجه تاسیس موزه موسیقی و سالن تخصصی موسیقی حرفه‌ای، مجتمع فرهنگی هنری در پارک شهدا، گالری، پلاتوی تئاتر و ...... اخذ شد.
و اما....
عنوان شهر خلاق موسیقی جهان امتیاز بسیار خوب و مثبتی برای شهر سنندج است و پیوستن سنندج به شبکه شهرهای خلاق موسیقی می‌تواند در توسعه پایدار و صنعت گردشگری و همچنین در توسعه تولیدات محصولات فرهنگی، هنری و به تبع آن رشد و شکوفایی اقتصاد این شهر تاثیر بسزایی داشته باشد.
امید است با بکارگیری ظرفیت‌ها و سایر جنبه‌ها و با حمایت مادی و معنوی از هنرمندان، بتوان به ماندگاری عنوان شهر خلاق در سازمان یونسکو کمک کرد.
انتهای پیام/2330/87/ر
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
