سوخت ملی-1| چرا توسعه صنعت CNG یک اولویت است؟/ 8 مزیت ایران برای ورود به عصر سوخت‌های پاک

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بررسی روند مصرف سوخت در دنیا نشان می‌دهد که سبد سوخت حمل و نقل کشورها از سوخت‌های مایع مثل بنزین و گازوئیل به سمت استفاده از سوخت‌های گازی مثل CNG و LNG و انرژی‌های تجدیدپذیر در حال حرکت است. جایگزینی سوخت‌های پاک به جای سوخت مایع در سبد سوخت کشورها، علاوه بر مزایای زیست‌محیطی، موجب درآمدزایی دولت‌ها از طریق صادرات فرآورده‌های نفتی با قیمت بالا و یا شیفت محصولات نفتی از سوخت به سمت تولید محصولات شیمیایی در پتروپالایشگاه‌ها شده است.

در حال حاضر بنزین و گازوئیل سهم بالایی در سبد سوخت ایران دارند و سهم مابقی سوخت‌های پاک اندک یا تقریبا صفر است. این موضوع علاوه بر عدم‌النفع‌های اقتصادی و زیست‌محیطی، امنیت انرژی کشور را نیز از جهت وابستگی بیش از این حد به بنزین و گازوئیل به خطر می‌اندازد، ضمن اینکه با تداوم روند مصرف سوخت مایع در کشور، تهدید به صفر رسیدن صادرات فرآورده‌های نفتی و بازگشت به عصر واردات بنزین وجود دارد.

* افزایش 2 برابری مصرف CNG در خودرو تا افق 1420

به اعتقاد کارشناسان یکی از اولویت‌های مهم وزارت نفت در دولت سیزدهم، توسعه صنعت CNG در کشور است، شورای عالی انرژی در سند «تامین انرژی بخش حمل و نقل کشور تا افق 1420» به تمرکز سیاست‌های دولت بر توسعه CNG تاکید کرده است. بر این اساس پیش‌بینی شده است که در صورت اعمال حمایت‌های ویژه از صنعت CNG میزان مصرف این سوخت پاک در خودروها از سالانه 9.9 میلیارد لیتر (27 میلیون متر مکعب در روز) در سال 98، به سالانه 19.4 میلیارد لیتر (53.2 میلیون متر مکعب در روز) در افق 1420 برسد (جدول 1).‌

جدول 1- سبد بهینه سوخت بخش حمل و نقل زمینی تا افق 1420 (واحد میلیارد لیتر بنزین)

در پرونده «سوخت ملی» قصد داریم ابعاد و زوایای مختلف توسعه صنعت CNG در کشور را مورد بررسی قرار دهیم، در گزارش اول از این پرونده ابتدا توضیح داده می‌شود که چرا توسعه صنعت CNG یک اولویت مهم کشور است؟

در گزارش‌های بعدی به بررسی چالش‌های موجود در مسیر توسعه CNG و راهکارهای حل آنها را پرداخته می‌شود.

*مزیت توسعه صنعت CNG در دومین دارنده منابع گازی دنیا

برخی موارد اولویت توسعه CNG بر سایر سوخت‌ها در کشور کاملا کلی است و مزیت CNG در تمام دنیا است، اما مزیت نسبی ایران نسبت به سایر کشورها وجود منابع گازی عظیمی بوده که ایران را در جایگاه دومین دارنده گاز دنیا قرار داده است. این منابع عظیم خدادادی، استفاده از CNG را توجیه‌پذیر کرده، تا جایی که می‌توان CNG را سوخت ملی نامگذاری کرد.

کشور ایران با 33.3 هزارمیلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی، حدود 17 درصد از ذخایر انرژی جهان را در اختیار دارد. درصد قابل توجهی از منابع گازی ایران با کشورهای همسایه مشترک است. با توجه به مشکلاتی که فعلا در صادرات این محصول وجود دارد، در صورت عدم استفاده مناسب از گاز طبیعی، کشور متضرر شده و منافع مردم نادیده گرفته خواهد شد بنابراین مهمترین دلیل برای اولویت CNG بر سایر سوخت‌ها در ایران، وجود منابع مشترک گازی در کشور است.

* تاثیر توسعه CNG در کاهش آلاینده‌های زیست محیطی و گازهای گلخانه‌ای

CNG به عنوان یکی از پاک‌ترین سوخت‌های موجود در سبد حمل و نقل کشور است. به دلیل محتوای کربن کمتری که در ساختار گاز طبیعی وجود دارد، CNG نسبت به سایر فرآورده‌های نفتی پاک‌تر می‌سوزد و کمترین میزان تولید گازهای گلخانه‌ای نسبت به سایر سوخت‌ها را تولید می‌کند. در نتیجه توسعه صنعت CNG و جایگزینی آن با سوخت مایع در سبد سوخت حمل و نقل باعث کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی در کشور می‌شود.

CNG حدود 20 تا 30 درصد گاز گلخانه‌ای کمتر و تا 95 درصد گازهای خروجی کمتر (tailpipe emissions) تولید می‌کند، زیرا سیستم‌های CNG کاملا سیل شده (آب بندی) هستند. با توجه به مساله پیچیده آلودگی هوای کلانشهرها که اخیرا به یکی از معضلات اصلی دولت تبدیل شده است، سیاست‌گذاری دولت برای ترغیب بیشتر مالکان خودرو و خودروسازها برای استفاده از CNG به عنوان سوخت در خودروها، می‌تواند موجب کاهش آلودگی هوا شود.

*توسعه CNG پیش‌نیاز اصلاح قیمت بنزین مطابق با قانون هدفمندی یارانه‌ها

همانطور که اشاره شد، با توسعه CNG، این سوخت جایگزین سوخت مایع مثل بنزین و گازوئیل خواهد شد. در حال حاضر قیمت بنزین فوب خلیج فارس 40 سنت به ازای هر لیتر و میانگین قیمت هر متر مکعب گاز طبیعی 9 سنت است.

مطابق قانون هدفمندی یارانه‌ها قیمت فروش بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت باید به 90 % قیمت فوب در خلیج فارس برسد و میانگین قیمت فروش داخلی گاز طبیعی معادل حداقل 75 % متوسط قیمت گاز صادراتی باشد بنابراین قیمت بنزین باید به 36 سنت و قیمت گاز طبیعی به 6.75 سنت برسد. با فرض اینکه قیمت دلار 25000 تومان باشد، قیمت هر لیتر بنزین 9000 تومان و قیمت هر متر مکعب گاز طبیعی 1690 تومان محاسبه می‌شود.

در حال حاضر قیمت میانگین بنزین آزاد و سهمیه‌ای 2400 تومان است و حدود 6600 تومان برای هر لیتر بنزین یارانه پرداخت می‌شود. حال آنکه در حال حاضر قیمت گاز طبیعی در داخل کشور 450 تومان است و یارانه پرداختی برای گاز طبیعی 1240 تومان است. مشاهده می‌شود که یارانه پرداختی برای بنزین 6600 تومان است و حدودا 5.5 برابر گاز طبیعی است. در نتیجه با جایگزینی CNG به جای بنزین، امکان اجرای بهتر طرح هدفمندی یارانه‌ها ایجاد می‌شود، زیرا با CNGسوز شدن خودروها و بهره‌مندی آنها از گاز ارزان، افزایش قیمت بنزین اثر چندانی در سبد هزینه‌های مردم نمی‌گذارد.

* افزایش 10 هزار میلیارد تومانی درآمدهای سالانه دولت با توسعه CNG

با توجه به اعداد ذکر شده در جدول شماره 1، طبق محاسبات با جایگزینی هر متر مکعب CNG با هر لیتر بنزین در سبد سوخت خودروها، دولت می‌تواند با صادرات بنزین معادل آزاد شده، درآمد خود را به میزان 5.4 هزار تومان افزایش دهد. یعنی در صورت جایگزینی سالانه فقط 5 میلیون متر مکعب CNG به جای بنزین، دولت درآمدی معادل 10 هزار میلیارد تومان کسب خواهد کرد.

جدول 1

محاسبات مربوط به درآمدزایی دولت با فرض این است که هم‌اکنون جریان صادرات گاز ایران به سایر کشورها برقرار باشد، در غیر این صورت درآمدزایی دولت از توسعه CNG به میزان 5 میلیون متر مکعب در روز، حدود 13 هزار میلیارد تومان در سال خواهد بود.

*شبکه توزیع و زیرساخت گاز طبیعی در کشور ایجاد شده است

ایران به دلیل دارا بودن منابع عظیم گاز اقدام به سرمایه‌گذاری کلان برای توسعه زیرساخت و دسترسی تمام مناطق کشور به گاز طبیعی کرده است به طوری که با داشتن حدودا 40 هزار کیلومتر خطوط لوله فشار قوی انتقال گاز از این حیث در دنیا یکتاست. در حال حاضر حدود 1200 شهر کشور گازرسانی شده است و ضریب گازرسانی به شهرهای کشور حدودا 98 درصد است همچنین 95 درصد ناوگان تاکسیرانی مجهز به CNG شده است.

به طور کلی سرمایه‌گذاری فوق‌العاده بالایی در حوزه گاز طبیعی و استفاده از آن در حمل و نقل انجام شده است که شامل موارد زیر است:

1. احداث خط سراسری لوله کشی با فشار 70 بار
2. احداث بیش از 2400 جایگاه CNG
3. دوگانه‌سوزی بیش از 5 میلیون خودرو با گاز طبیعی
4. تاسیس 5 کارخانه بزرگ تولید مخازن تحت فشار و  7 مجموعه کیت ساز

این ظرفیت ایجاد شده توسط دولت‌های مختلف، توسعه صنعت CNG را از نظر سهولت در اولویت قرار داده است.

* بی‌توجهی به صنعت CNG موجب تکرار تجربه تلخ ورشکستگی صنایع و بیکاری می‌شود

با توجه به تعداد بالای کارخانجات و صنایع وابسته به مصرف و توسعه CNG، جایگاه‌های عرضه سوخت و کارگاه‌های تبدیل در سطح کشور تعداد بالایی از افراد در این صنعت مشغول به فعالیت هستند، گسترش CNG موجب اشتغال بیشتر در این صنعت می‌شود و در صورت عدم توسعه و سیاست‌گذاری  مناسب جهت توسعه  CNG در بخش حمل و نقل علاوه بر عدم‌النفع‌های مالی برای دولت و پرداخت یارانه های گزاف سوخت، امکان بیکاری این افراد نیز وجود دارد و تجربه تلخ دولت یازدهم در ورشکستگی صنایع CNG تکرار می‌شود.

* جلوگیری از قاچاق بنزین و گازوئیل با توسعه CNG

یکی از عوامل مهم در توسعه گاز طبیعی و توجیه اینکه پرداخت یارانه برای این سوخت قابل قبول است، این بوده که قابلیت قاچاق CNG اصلا وجود ندارد. همانطور که اشاره شد در صورت ارائه رایگان CNG در همه مرزهای مشترک با کشورهای همسایه باز هم امکان قاچاق این سوخت وجود ندارد و همه یارانه پرداختی برای این سوخت در سبد مصرفی مردم ایران باقی خواهند ماند. اما در حال حاضر بخش اعظمی از یارانه پرداختی برای بنزین و سایر سوخت های مایع به صورت قاچاق از کشور خارج می شود.

در این گزارش به مزایای توسعه صنعت CNG از دیدگاه کلان پرداخته شد اما طبیعی است که این صنعت توسعه پیدا نمی‌کند مگر اینکه با حمایت‌های دولت استفاده از آن در خودروها برای مردم مزیت بیشتری نسبت به مابقی سوخت‌ها پیدا کند، در گزارش‌های بعدی به الزامات سوخت ملی CNG از دید مردم و نقش دولت در سیاست‌گذاری درست در این حوزه پرداخته می‌شود.

انتهای پیام/