به گزارش خبرگزاری فارس، به مناسبت روز آزادسازی خرمشهر و تقارن آن با روز جهانی قدس و روز مقاومت دزفول، نشست ادبی با موضوع شعر دفاع مقدس و مقاومت، بررسی تاثیرگذاری شعر دفاع مقدس بر شعر فلسطین با شعرخوانی شاعران مطرح کشور و پارسی‌زبانان سایر کشورهای جهان توسط اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با استفاده از ظرفیت فضای مجازی برگزار شد.
در این نشست شاعران مطرحی چون مصطفی محدثی خراسانی و محمدرضا سنگری به همراه پژوهشگران و نویسندگان دفاع‌مقدس و پایداری به بررسی روند شکل‌گیری این نوع از ادبیات پرداختند. ارتباط مستقیم با صحن مسجد جامع خرمشهر، دزفول و میزبانی از شاعران مختلف از طریق مجازی و پخش کلیپ‌های مرتبط، بخش‌هایی از این نشست ادبی بود که به شکل زنده در صفحات مجازی پخش شد.
کاظم رستمی، شاعر و پژوهشگر که اجرای این نشست ادبی را برعهده داشت در آغاز نشست گفت: این اولین نشست از سلسله نشست‌های ادبی با محوریت شعر و ادبیات دفاع مقدس است که اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران آن را برنامه‌ریزی کرده است. امسال در آخرین روز ماه مبارک رمضان، اتفاقی مبارک افتاده و آن هم، تلاقی سوم خرداد با روز قدس است که معانی بسیار بلندی را به ذهن متبادر می‌کند.
رستمی با اشاره به هجمه‌ای که در دوران دفاع مقدس به هویت فرهنگی کشور شد، گفت: ملتی که مورد هجوم واقع شد، نور امید را زنده نگه داشت. جلال آل‌احمد در صحبت‌هایش گفته است کارهایی که امروز در ادبیات انجام می‌دهیم، تاثیرش را سال‌ها بعد در جامعه می‌بینیم. به نظر می‌رسد برعکس این حرف هم اتفاق می‌افتد. یعنی اتفاقاتی در جامعه می‌افتد که بعدها در شعر و ادبیات تجلی پیدا می‌کند.
در ادامه نشست کلیپ تصاویر خرمشهر با مرور جملاتی از سخنرانی رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از ایثارگران پخش شد.
ضرورت تعریف شعار و پرداختن به ارجمندی آن
محمدرضا سنگری در ادامه نشست ادبی از آزادسازی خرمشهر تا آزادسازی قدس گفت: دفاع مقدس در متن انقلاب اسلامی اتفاق افتاد و خود به خود ویژگی‌های آن را داشت. انقلاب ما پیوند عمیقی با فرهنگ اسلام داشت و دلیل روشن آن را می‌توانیم در شعارها و ادبیات انقلاب ببینیم. بنابراین ادبیات دفاع مقدس را باید در طول ادبیات انقلاب اسلامی بدانیم و در هر زمینه‌ای که شعر پایداری سروده می‌شود، اجزایی از ادبیات انقلاب را در آن شاهد هستیم.
وی افزود: به طور طبیعی وقتی جنگ اتفاق می‌افتد، نیاز اولیه این نیست که آدم‌ها به شکل اتوکشیده در جنگ شرکت کنند. به همین ترتیب در آغاز دفاع نباید انتظار شعر پخته داشته باشیم. اولین اتفاق در این زمان شکل گیری شعار است. شعار فشرده اندیشه است که به شکل آهنگین بیان می‌شود. اما هنوز ارجمندی شعار را درست تعریف نکرده‌ایم و به همین دلیل گاهی بعضی واژه‌ها بدنام تعبیر شده‌اند. شعار همیشه منفی تلقی شده در حالی که بخشی از هویت هر جریانی است. در کربلا هم نخستین حرف‌ها در شعار و بعد در رجز و شعرها دیده شد.
نسلی دوگانه که از دوران طاغوت را پشت سر گذاشت و در انقلاب طلوع کرد
سنگری با اشاره به ویژگی‌های شعر دفاع مقدس تصریح کرد: توفندگی، داغی و رنگ حماسه داشتن، از ویژگی‌های دیگر شعر دفاع مقدس است. در این دوران دو نسل شعری به راحتی کنار هم قرار گرفتند، نسلی دوگانه که هم دوره جاهلیت و طاغوت را دید و هم عصر بعد از آن را ادراک کرد. شاعرانی مثل مشفق کاشانی، محمود شاهرخی، حمید سبزواری و... نسلی بودند که شعر را پیش از انقلاب آغاز کرده بودند و با کاروان انقلاب همراه شدند. نسل نوشکفته شاعرانی مثل قیصر امین‌پور، سلمان هراتی و... بعدها با نسل پیشین همراه شدند. گاهی کاروانی از این افراد به جبهه می‌آمد. اگر بررسی کنیم می‌بینیم که شعر آغازین دفاع مقدس، گرم، تند و حماسی است. در این زمان در شعرها هنوز خبری از سوگ نیست و روح مرثیه‌سرایی را در آنها نمی‌بینیم.
سنگری با اشاره به فقدان ناامیدی در ادبیات دفاع مقدس گفت: در انبوه این همه رنج، ناامیدی دیده نمی‌شود. ادبیات ما، ادبیات امید است. آنها که ادبیات قبل از انقلاب اسلامی را تجربه کردند می‌دانند که در آن زمان، ادبیات یأس‌آلود بود. مرگ، زمستان، بن‌بست و تاریکی واژه‌های قالب بودند. اما مجموعه آثاری که بعد از انقلاب چاپ شدند حتی نام‌شان امیدبخش است، نام‌هایی مانند تنفس صبح، در کوچه آفتاب و...، این یعنی نسلی امیدوار علی رغم مخاطراتی که پیش رویش هست، به وجود آمده است.
تاثیر ادبیات دفاع مقدس بر ادبیات پایداری
محمد رضا سنگری در ادامه این نشست که به صورت زنده در فضای مجازی پخش شد، در پاسخ به این پرسش که آیا ادبیاتی که با عنوان ادبیات پایداری شکل گرفت با ادبیات مقاومت دنیا ارتباطی برقرار کرده است، گفت: اگر کسی ۵۰ سال قبل از انقلاب را بررسی کند، جریان دین ستیزانه را می‌بیند. آن زمان دین را افیون ملت‌ها و بازدارنده از حرکت معرفی می‌کردند. با وقوع انقلاب اسلامی و بعد از آن دفاع مقدس، همه دریافتند دین می‌تواند موتور حرکت جامعه باشد. دین، مبارزه و ایستادگی می‌آموزد و نقطه عطف آن آزادسازی خرمشهر است. هیچکس فکر نمی‌کرد با آن زمینه‌سازی‌ها و امکانات نظامی، امکان آزادسازی خرمشهر وجود داشته باشد. چنین مقاومتی که ریشه در دین داشت، برای جهان الگو شد.
وی افزود: در فلسطین، مبارزه قبلا مبتنی بر تفکرات مارکسیستی بود، اندیشه‌های چپ وجود داشت اما بعدا مسئله عوض شد. دفاع مقدس الگوهای تازه به دنیا داد؛ الگوی مقاومت. به این ترتیب این تاثیر در ادبیات هم بر جا ماند و در اشعار شاعران کشورها هم نمادها و الگوهای دینی حضور پیدا کرد.
سنگری تاکید کرد: از آنجا که انقلاب ما مردمی بود، توجه به مردم در جریان ادبیات جامعه عرب قوی شد. مردم کم کم در شعر قرار گرفتند. جامعه‌ای روزی در جنگ ۶ روزه از اسرائیل شکست خورده بود، اما بعد جامعه کوچکتری در ۳۳ روز بر همین دشمن پیروز شد. ادبیات انقلاب و دفاع مقدس ما به مردم جهان، باور و ارزش و احساس توانمندی داد و به آنها گفت اگر قدم در این راه بگذارید پیروزید، این درس خرمشهر بود.
دریغ از فراموشی دفاع مقدس
سنگری در ادامه با اشاره به این هشدار که نسل‌ها در حال تغییر هستند و حافظه‌ها بسیاری از خاطرات دفاع مقدس را فراموش می‌کنند، تصریح کرد: زمانی که حافظه نسل‌ها در موضوع دفاع مقدس دچار فراموشی شود آن وقت ما جز اندوه و دریغ برای از یاد رفتن جنگ نخواهیم داشت. امروز اولین ژانر میدان‌دار ادبیات دفاع مقدس، خاطره است و بیشترین آثار هم در این حوزه خلق می‌شوند. هنوز وصیت‌نامه، میثاق‌نامه، سنگرنوشته‌ها و لباس‌نوشته‌ها باقی مانده و به آنها نپرداخته‌ایم. یک دهه دیگر برای این کار خیلی دیر است، هرچند که حالا هم دیر شده. امیدوارم این نشست زمینه‌ای باشد برای این که این دغدغه‌ها شنیده شوند.
با آغاز دفاع مقدس مفاهیمی چون مقاومت، ایثار، پایداری و از خودگذشتگی معنا پیدا کرد
در ادامه، مصطفی محدثی خراسانی در نشست ادبی از آزادسازی خرمشهر تا آزادسازی قدس با اشاره به روند شکل‌گیری جریان ادبی دفاع مقدس گفت: دفاع مقدس سرنوشت انقلاب اسلامی را تغییر داد و مسیر را برای تداوم آن باز کرد. با آغاز دفاع مقدس به آرمان‌هایی دست پیدا کردیم که در ابتدای انقلاب شاید محدود به سرنگونی رژیم ستمشاهی بود اما با آغاز دفاع مقدس مفاهیمی چون مقاومت، ایثار، پایداری و از خودگذشتگی معنا پیدا کرد و این رخداد حماسی نسبتی تنگاتنگ با رخدادهای تاریخی به خصوص حماسه حسینی یافت.
وی با اشاره به روند شکل گیری شعر دفاع مقدس گفت: شعر دفاع مقدس مسیر شعر انقلاب اسلامی را تغییر داد. هرچند هر دو هم‌مسیر هستند، اما دفاع مقدس باعث عمق بخشی و گسترش مفاهیم شد و همان ارزش‌ها که در این واقعه بزرگ بود، به شکل عمیق‌تری در شعر دفاع مقدس گسترش پیدا کرد.
محدثی خراسانی در ادامه با بررسی روند تغییرات ادبیات انقلاب و دفاع مقدس تصریح کرد: در سال‌های ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، هنوز جوانان به عرصه شعر انقلاب پا نگذاشته بودند و هیجان اتفاقات، شعر را هم به سوی بیان شور و هیجان می‌برد. اما در سال‌های میانی دفاع‌مقدس، جوانانی که توانایی بیان شعر داشتند، پا به عرصه گذاشتند و اوج شعر انقلاب در سال‌های میانی دفاع مقدس رخ داد. به این ترتیب سایه شعر دفاع‌مقدس روی شعر انقلاب اسلامی افتاد.
محدثی خراسانی در ادامه افزود: نه فقط در آفرینش ادبیات، مردم نقش اساسی دارند، بلکه مخاطبان اصلی ادبیات هم همین مردم هستند.
نسل شاعران امروز همچنان پیوندش را با دفاع مقدس حفظ کرده‌اند
وی در ادامه با اشاره به مسیری که شعر دفاع مقدس بعد از پایان جنگ طی کرده است، تاکید کرد: سیر تکاملی شعر را در اشعار شاعرانی مثل سید حسن حسینی می‌توان دید. فرهنگ شهادت و ایثار آنقدر عمیق در سطوح جامعه رسوخ کرده که امروزه جوانانی که حتی بعد از جنگ متولد شدند، همچنان پیوندشان با دفاع مقدس برقرار است. انرژی این حماسه آنقدر سرشار بوده که به آنها منتقل شده است و جوانانی که امروز شعر پایداری، مقاومت و اشعار مربوط به مدافعان حرم را می‌گویند از همان منظر ارزشی دفاع مقدس به این مفاهیم نگاه می‌کنند.
محدثی خراسانی با اشاره به اینکه جریان شعر دفاع مقدس که امروز به شعر پایداری و مقاومت تبدیل شده است بسیار امیدوار کننده است، افزود: آنچه تاکنون به دست آمده، بیش از آنکه حاصل تلاش برنامه‌ریزان فرهنگی باشد، حاصل تلاش، عشق و ایثار شاعران بوده است. در ادامه این مسیر با توجه به اینکه از سال‌های دفاع مقدس هم فاصله می‌گیریم، نیاز است که نهضت بزرگی در ثبت و ضبط ادبیات دفاع مقدس و ارزیابی‌ها و نظریه‌های پیرامون آن شکل بگیرد. همه به ضرورت این موضوع واقفند، اما نهاد و مجموعه‌ای باید راهبری این جریان را بر عهده بگیرد که فرصت تلف نشود.
شعر مقاومت مردم فلسطین همگام با مبارزات مردم است
در بخش دوم این نشست که با ارتباط مستقیم با مسجد جامع خرمشهر آغاز شد، محمد نبی‌زاده، مجری حاضر در صحن این مسجد گفت: اینجا جایی است که قلب ایرانیان در آن می‌تپد و در چنین روزی همه مردم به یاد آن هستند. امسال به خاطر شیوع بیماری کرونا، مراسم‌های حضوری تعطیل است و برنامه‌ها به شکل مجازی برگزار می‌شود.
مهمان بخش دوم نشست، علی داوودی، شاعر و پژوهشگر بود. او در توضیح اینکه شعر ما، چه نسبتی با شعر فلسطین دارد، گفت: امام خمینی(ره) فرموده فلسطین پاره تن ماست، شعر ما هم چنین نسبتی با شعر فلسطین دارد. اساسا شعر، زبان عرب است. شعر بخشی از وجود جامعه عربی است. ضمن اینکه در جامعه فلسطین، شعر زبان رسانه است و خلا رسانه‌های دیگر مثل سینما را پر می‌کند. جایگاه شاعران در جامعه عربی صرفا شاعری نیست، آنها روشنفکر و پیشتاز جریان‌ها هستند. بنابراین هر وقت نام فلسطین را می‌شنویم، در کنار مبارزات مردم، یاد شعر فلسطین هم می‌افتیم.
داوودی با اشاره به اینکه شعر فلسطین، بخشی از شعر عرب است، اضافه کرد: درباره این شعر می‌توان گفت در کشورهایی که مشابهت فرهنگی دارند، جریان‌های ادبی هم به یکدیگر شبیه هستند. شعر فلسطین، حادثه‌ای نو در جامعه عربی است و آیینه تمام‌نمای تحولات محتوایی و فرمی در شعر عرب به حساب می‌آید.
داوودی به سیر تغییرات شعر فلسطین اشاره کرد و گفت: در بیش از ۱۰۰ سال اخیر چند دوره کاملا مشخص در شعر فلسطین دیده می‌شود. در آغاز، شعرها کلاسیک با همان فضای مشخص این نوع شعر هستند. اما در دوره‌ای، شعر به مرحله فردی شدن و حضور انسانی شاعر می‌رسد و رومانتیسم را شاهد هستیم.
پخش کلیپ‌هایی در خصوص مرور جملات رهبر انقلاب با موضوع قدس و خرمشهر، شعر خوانی شاعران خارجی پارسی زبان با موضوع روز قدس، ارتباط مستقیم با شاعر متعهد خانم فریبا یوسفی و شعرخوانی ایشان با موضوع آزادی خرمشهر، ارتباط مستقیم با سعید عزیزی شاعر شعر خاطره انگیز «ممدی نبودی ببینی شهر آزاد گشته»، ارتباط مستقیم با دکتر کافی پیرامون شعر دفاع مقدس و شعر فلسطین و نیز پخش اولین اذان قرائت شده از مسجد جامع خرمشهر پس از آزادسازی، از دیگر بخش‌های این نشست ادبی بود.
این نشست به صورت زنده از صفحه مجازی نهاد کتابخانه‌ها (Instagram.com/iranplir)، آپارات استان تهران (aparat.com/tehranpl) و پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور (iranpl.ir) پخش شد.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
